Δευτέρα 20 Οκτωβρίου 2014

Σενάριο στη Νεοελληνική Γλώσσα



1.     ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Τίτλος: «Σύνθεση με αχώριστα μόρια»
Δημιουργός: Τσίμαρη Γεωργία, ΠΕ02
Διδακτικό αντικείμενο: Νεοελληνική Γλώσσα
Ενότητα 1η : «Από τον τόπο μου σ’ όλη την Ελλάδα»
Τάξη: Β΄ Γυμνασίου
Απαιτούμενος χρόνος διδασκαλίας:  2 διδακτικές ώρες
Οι διδακτικές παρεμβάσεις πραγματοποιήθηκαν στο Γυμνάσιο Σταυρακίου στις 10-10-2014 και 13-10-2014 και οι εργασίες των μαθητών έχουν αναρτηθεί στο ακόλουθο ιστολόγιο.
Προϋποθέσεις υλοποίησης:  
Ύπαρξη Εργαστηρίου Πληροφορικής,
εξοικείωση εκπαιδευτικού – μαθητών με τις ΤΠΕ,
ύπαρξη βιντεοπροβολέα για την παρουσίαση των εργασιών,
γνώση και χρήση της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας,
προγραμματισμός για τις μέρες και ώρες που θα πραγματοποιηθεί η διδακτική παρέμβαση, για να παραχωρηθεί το εργαστήριο πληροφορικής ,
δημιουργία φύλλων εργασίας, τα οποία «φορτώνονται» στους υπολογιστές του εργαστηρίου πληροφορικής και
δημιουργία ιστολογίου για ανάρτηση των εργασιών http://fdiadromes.blogspot.gr/

2.     ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Οι διδακτικές παρεμβάσεις είναι συμβατές με το Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών για τη Νεοελληνική Γλώσσα. Οι μαθητές, αφού χωριστούν σε ομάδες (σύμφωνα με τις προτιμήσεις τους και τις δεξιότητές τους), θα αναζητήσουν τη σημασία λέξεων χρησιμοποιώντας το λογισμικό της Πύλης της ελληνικής γλώσσας. Μελετώντας, επίσης, παραδείγματα συγκεκριμένων λέξεων στα σώματα κειμένων του προαναφερθέντος λογισμικού θα διερευνήσουν τη σημασία τους και θα καταγράψουν τα δικά τους παραδείγματα. Θα συγκρίνουν σύνθετες λέξεις με πρώτο συνθετικό αχώριστα μόρια με λέξεις που αποτελούν το δεύτερο συνθετικό και θα αντιληφθούν τις διαφορετικές σημασίες των λέξεων. Με την ανωτέρω συγκριτική διεργασία θα είναι σε θέση να διατυπώσουν τη σημασία που έχει κάθε αχώριστο μόριο όταν ενωθεί με μια απλή λέξη. Τέλος Θα  ασκηθούν, στην ομαδοσυνεργατική γραφή. Τις δραστηριότητές τους θα τις διαμορφώσουν  σε επεξεργαστή κειμένου, σε φύλλα εργασίας που βρίσκονται σε συγκεκριμένο φάκελο στην επιφάνεια εργασίας των υπολογιστών. Με την ολοκλήρωση των δραστηριοτήτων από τους μαθητές, αυτές θα αναρτηθούν στο ιστολόγιο στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνση: http://fdiadromes.blogspot.gr/




3.     ΣΤΟΧΟΙ – ΣΚΕΠΤΙΚΟ

Με τις συγκεκριμένες διδακτικές παρεμβάσεις οι μαθητές εργαζόμενοι συνεργατικά  διερευνούν και οικοδομούν τη γνώση, με τη χρήση  των Τ.Π.Ε. Οι μαθητές εμπλέκονται σε μια δημιουργική διαδικασία αναζήτησης,  αναζήτησης που θα τους εξασφαλίσει την παραγωγή νέας γνώσης βασισμένης στην ενεργό συμμετοχή και την αυτενέργεια. Ο  εκπαιδευτικός δεν είναι  πια αυθεντία,  δεν μεταδίδει εκείνος τη γνώση, αλλά ανοίγει το δρόμο στους μαθητές, ώστε  μόνοι τους να αναπτύξουν  δεξιότητες που θα τους βοηθήσουν να την ανακαλύψουν.

Α.  Γνώσεις για τη Νεοελληνική Γλώσσα

Οι μαθητές  ανταποκρινόμενοι στις απαιτήσεις των δραστηριοτήτων των φύλλων εργασίας :
θα διερευνήσουν  τη σημασία και την ετυμολογία  λέξεων,
θα μάθουν να αναγνωρίζουν σύνθετες λέξεις με πρώτο συνθετικό αχώριστα μόρια,
με την αναζήτηση και διερεύνηση συγκεκριμένων λέξεων σε ηλεκτρονικά λεξικά και σώματα κειμένων θα συνειδητοποιήσουν  τις λειτουργίες που επιτελούν τα αχώριστα μόρια,
θα εντοπίσουν τις διαφορετικές μορφές με τις οποίες εμφανίζεται το αχώριστο μόριο α-αν ( στερητικό),
θα συνειδητοποιήσουν τη διαφορετική σημασία που έχει το αχώριστο μόριο ξε ανάλογα με τις λέξεις που ενώνεται,
θα ασκηθούν στην ορθή γραφή των λέξεων μέσω του ορθογραφικού ελέγχου του προγράμματος επεξεργαστή κειμένου,  
θα αντιληφθούν τη συνέχεια της ελληνικής γλώσσας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, καθώς με την αναζήτηση και διερεύνηση λέξεων σε ηλεκτρονικά λεξικά, θα έρχονται σε επαφή με την προέλευσή τους.

Β.  Γραμματισμοί   

 Με τη χρήση των ΤΠΕ, στις συγκεκριμένες διδακτικές παρεμβάσεις,  οι μαθητές:
θα ασκηθούν στην αναζήτηση της δικτυακής πληροφορίας σχετικής με το θέμα τους, χρησιμοποιώντας μηχανές αναζήτησης,
θα εξοικειωθούν στη χρήση του προγράμματος επεξεργασίας κειμένου,
θα έλθουν σε επαφή με  ανοικτά λογισμικά όπως η πύλη για την ελληνική γλώσσα και θα αντιληφθούν τη σημασία τους στην αναζήτηση της γνώσης,
τέλος υλοποιώντας, με τη χρήση των Τ.Π.Ε, τις δραστηριότητες των φύλλων εργασίας, θα αναπτύξουν πνεύμα συνεργασίας. Προκειμένου, δηλαδή, τα μέλη της ομάδας να διεκπεραιώσουν τις εργασίες που τους έχουν ανατεθεί, θα μάθουν να αξιοποιούν τις δεξιότητες κάθε μέλους της ομάδας ανακαλύπτοντας έτσι τη σπουδαιότητα της σωστής κατανομής ρόλων σε μια συλλογική δουλειά.

4.     ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ  ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

Η χρονική διάρκεια της διδακτικής πρότασης καλύπτει 2  ώρες και η διδασκαλία χωρίζεται σε δύο φάσεις:

Αφετηρία: Στο κεφάλαιο «Από τον τόπο μου σ’ όλη την Ελλάδα» προσφέρεται για διδασκαλία η ενότητα που αφορά στη δημιουργία σύνθετων λέξεων με πρώτο συνθετικό αχώριστα μόρια.

Α΄ ΦΑΣΗ (1η  ώρα στο εργαστήριο).
Ο χωρισμός των μαθητών σε ομάδες (2 ομάδες των τεσσάρων ατόμων και 4 ομάδες των τριών) είχε πραγματοποιηθεί σε προηγούμενη διδακτική ώρα, ανάλογα με τις προτιμήσεις τους. Επίσης έγινε και ο καταμερισμός των ρόλων των μελών της κάθε ομάδας ανάλογα με τις δεξιότητές τους. Έτσι την πρώτη ώρα οι μαθητές θα πάρουν τη θέση τους στους υπολογιστές, θα  ανοίξουν το σχετικό με τις δραστηριότητες, που πρέπει να υλοποιήσουν, φάκελο (επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή τους) και στη συνέχεια θα επιχειρήσουν, ανταποκρινόμενοι στις απαιτήσεις των φύλλων εργασίας, την εκπόνησή τους. Ειδικότερα οι μαθητές θα επισκεφθούν την ηλεκτρονική διεύθυνση του λογισμικού της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα και αναζητώντας στη μηχανή αναζήτησης του ηλεκτρονικού λεξικού σύνθετες λέξεις, με πρώτο συνθετικό αχώριστο μόριο θα ανακαλύψουν τη σημασία τους (1η δραστηριότητα). Μελετώντας παραδείγματα φράσεων ή προτάσεων όπου εμπεριέχονται οι ίδιες λέξεις στα σώματα κειμένων θα δουν με ποια σημασία χρησιμοποιείται η κάθε λέξη και στη συνέχεια θα δημιουργήσουν τα δικά τους παραδείγματα (4η δραστηριότητα). Επίσης, αφού χωρίσουν τις σύνθετες λέξεις στα συνθετικά τους μέρη θα αναζητήσουν τη  σημασία του δεύτερου συνθετικού (2η δραστηριότητα). Τέλος συγκρίνοντας τη σημασία της σύνθετης, με αχώριστο μόριο λέξης, με τη σημασία της λέξης που αποτελεί το δεύτερο συνθετικό θα διαπιστώσουν μόνοι τους τις λειτουργίες των αχώριστων μορίων (3η δραστηριότητα).  



Β΄ ΦΑΣΗ (1 ώρα στο εργαστήριο).

 Οι μαθητές ανακοινώνουν μέσω του εκπροσώπου της ομάδας τους  τα αποτελέσματα των εργασιών τους. Ακολουθεί συζήτηση και αξιολόγηση της εργασίας των ομάδων η οποία θα γίνει από τον καθηγητή και τους μαθητές με κριτήρια: α)την επίτευξη των επιδιωκόμενων στόχων και β) τον τρόπο λειτουργίας και αποτελεσματικότητας της ομάδας μέσα σε  πλαίσιο συνεργασίας.





5.Φύλλα εργασίας
            
1η ομάδα:

Ονοματεπώνυμο
1ο μέλος..................
2ο μέλος.....................
3ο μέλος........................

Δραστηριότητες:

1. Ανοίξτε την υπερσύνδεση, του λογισμικού της Πύλης για την ελληνική γλώσσα (νέα ελληνική  - εργαλεία  – ηλεκτρονικό λεξικό - λεξικό του Τριανταφυλλίδη), πληκτρολογήστε στην αναζήτηση τις λέξεις: ξεκουράζω, επιστρέφω, συνένοχος, αναρμόδιος  και δώστε τη σημασία τους.
2. Χωρίστε τις ανωτέρω λέξεις στα συνθετικά τους μέρη. Αναζητήστε στο λογισμικό της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα τη σημασία του δεύτερου συνθετικού της κάθε λέξης και καταγράψτε την.
3. Με βάση τις δύο δραστηριότητες, που εκπονήσατε, διατυπώστε τη σημασία του πρώτου συνθετικού ( αχώριστου μορίου).
4. Ανοίξτε την υπερσύνδεση, του λογισμικού της Πύλης για την ελληνική γλώσσα (νέα ελληνική  - εργαλεία  – σώματα κειμένων), πληκτρολογήστε στην αναζήτηση τις λέξεις: ξεκουράζω, επιστρέφω, συνένοχος ,αναρμόδιος. Μελετήστε  κάποια από τα παραδείγματα που εντοπίζετε διερευνώντας τη σημασία των λέξεων, που σας δίνονται, και στη συνέχεια γράψτε από ένα δικό σας παράδειγμα για κάθε λέξη .



2ηομάδα:
Ονοματεπώνυμο
1ο μέλος..................
2ο μέλος.....................
3ο μέλος........................
4ο μέλος........................

Δραστηριότητες:

1. Ανοίξτε την υπερσύνδεση, του λογισμικού της Πύλης για την ελληνική γλώσσα (νέα ελληνική  - εργαλεία  – ηλεκτρονικό λεξικό - λεξικό του Τριανταφυλλίδη), πληκτρολογήστε στην αναζήτηση τις λέξεις: υποδιευθυντής, εισάγω, τηλεπαιχνίδι, ξεπορτίζω και δώστε τη σημασία τους.
2. Χωρίστε τις ανωτέρω λέξεις στα συνθετικά τους μέρη. Αναζητήστε στο λογισμικό της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα τη σημασία του δεύτερου συνθετικού της κάθε λέξης και καταγράψτε την.
3. Με βάση τις δύο δραστηριότητες, που εκπονήσατε, διατυπώστε τη σημασία του πρώτου συνθετικού ( αχώριστου μορίου).
4. Ανοίξτε την υπερσύνδεση, του λογισμικού της Πύλης για την ελληνική γλώσσα (νέα ελληνική  - εργαλεία  – σώματα κειμένων), πληκτρολογήστε στην αναζήτηση τις λέξεις: υποδιευθυντής, εισάγω, τηλεπαιχνίδι, ξεπορτίζω. Μελετήστε  κάποια από τα παραδείγματα που εντοπίζετε, διερευνώντας τη σημασία των λέξεων, που σας δίνονται, και στη συνέχεια γράψτε από ένα δικό σας παράδειγμα για κάθε λέξη.



3ηομάδα:

Ονοματεπώνυμο
1ο μέλος..................
2ο μέλος.....................
3ο μέλος........................
4ο μέλος........................

Δραστηριότητες:

1. Ανοίξτε την υπερσύνδεση, του λογισμικού της Πύλης για την ελληνική γλώσσα (νέα ελληνική  - εργαλεία  – ηλεκτρονικό λεξικό - λεξικό του Τριανταφυλλίδη), πληκτρολογήστε στην αναζήτηση τις λέξεις: σύμπλεγμα, αρχιληστής, ανήλιος, ξετρελαίνω και δώστε τη σημασία τους.
2. Χωρίστε τις ανωτέρω λέξεις στα συνθετικά τους μέρη. Αναζητήστε στο λογισμικό της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα τη σημασία του δεύτερου συνθετικού της κάθε λέξης και καταγράψτε την.
3. Με βάση τις δύο δραστηριότητες, που εκπονήσατε, διατυπώστε τη σημασία του πρώτου συνθετικού ( αχώριστου μορίου).
4. Ανοίξτε την υπερσύνδεση, του λογισμικού της Πύλης για την ελληνική γλώσσα (νέα ελληνική  - εργαλεία  – σώματα κειμένων), πληκτρολογήστε στην αναζήτηση τις λέξεις: σύμπλεγμα, αρχιληστής, ανήλιος, ξετρελαίνω. Μελετήστε  κάποια από τα παραδείγματα που εντοπίζετε διερευνώντας τη σημασία των λέξεων, που σας δίνονται, και στη συνέχεια γράψτε από ένα δικό σας παράδειγμα για κάθε λέξη.


 4ηομάδα:

Ονοματεπώνυμο
1ο μέλος..................
2ο μέλος.....................
3ο μέλος........................

Δραστηριότητες:

1. Ανοίξτε την υπερσύνδεση, του λογισμικού της Πύλης για την ελληνική γλώσσα (νέα ελληνική  - εργαλεία  – ηλεκτρονικό λεξικό - λεξικό του Τριανταφυλλίδη), πληκτρολογήστε στην αναζήτηση τις λέξεις: ανακαλύπτω, δυσάρεστος, διαβλέπω, ανέφικτος και δώστε τη σημασία τους.
2. Χωρίστε τις ανωτέρω λέξεις στα συνθετικά τους μέρη. Αναζητήστε στο λογισμικό της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα τη σημασία του δεύτερου συνθετικού της κάθε λέξης και καταγράψτε την.
3. Με βάση τις δύο δραστηριότητες, που εκπονήσατε, διατυπώστε τη σημασία του πρώτου συνθετικού ( αχώριστου μορίου).
4. Ανοίξτε την υπερσύνδεση, του λογισμικού της Πύλης για την ελληνική γλώσσα (νέα ελληνική  - εργαλεία  – σώματα κειμένων), πληκτρολογήστε στην αναζήτηση τις λέξεις: ανακαλύπτω, δυσάρεστος, διαβλέπω, ανέφικτος. Μελετήστε  κάποια από τα παραδείγματα που εντοπίζετε διερευνώντας τη σημασία των λέξεων, που σας δίνονται, και στη συνέχεια γράψτε από ένα δικό σας παράδειγμα για κάθε λέξη .


 5ηομάδα:

Ονοματεπώνυμο
1ο μέλος..................
2ο μέλος.....................
3ο μέλος........................

Δραστηριότητες:

1. Ανοίξτε την υπερσύνδεση, του λογισμικού της Πύλης για την ελληνική γλώσσα (νέα ελληνική  - εργαλεία  – ηλεκτρονικό λεξικό - λεξικό του Τριανταφυλλίδη), πληκτρολογήστε στην αναζήτηση τις λέξεις: ομόθρησκος, προσυπογράφω, αμφιταλαντεύομαι, ξεμακραίνω και δώστε τη σημασία τους.
2. Χωρίστε τις ανωτέρω λέξεις στα συνθετικά τους μέρη. Αναζητήστε στο λογισμικό της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα τη σημασία του δεύτερου συνθετικού της κάθε λέξης και καταγράψτε την.
3. Με βάση τις δύο δραστηριότητες, που εκπονήσατε, διατυπώστε τη σημασία του πρώτου συνθετικού ( αχώριστου μορίου).
4. Ανοίξτε την υπερσύνδεση, του λογισμικού της Πύλης για την ελληνική γλώσσα (νέα ελληνική  - εργαλεία  – σώματα κειμένων), πληκτρολογήστε στην αναζήτηση τις λέξεις: ομόθρησκος, προσυπογράφω, αμφιταλαντεύομαι, ξεμακραίνω. Μελετήστε  κάποια από τα παραδείγματα που εντοπίζετε διερευνώντας τη σημασία των λέξεων, που σας δίνονται, και στη συνέχεια γράψτε από ένα δικό σας παράδειγμα για κάθε λέξη .

6ηομάδα:

Ονοματεπώνυμο
1ο μέλος..................
2ο μέλος.....................
3ο μέλος........................

Δραστηριότητες:

1. Ανοίξτε την υπερσύνδεση, του λογισμικού της Πύλης για την ελληνική γλώσσα (νέα ελληνική  - εργαλεία  – ηλεκτρονικό λεξικό - λεξικό του Τριανταφυλλίδη), πληκτρολογήστε στην αναζήτηση τις λέξεις: ανατοκίζω,  διασχίζω, εξάγω, άκακος και δώστε τη σημασία τους.
2. Χωρίστε τις ανωτέρω λέξεις στα συνθετικά τους μέρη. Αναζητήστε στο λογισμικό της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα τη σημασία του δεύτερου συνθετικού της κάθε λέξης και καταγράψτε την.
3. Με βάση τις δύο δραστηριότητες, που εκπονήσατε, διατυπώστε τη σημασία του πρώτου συνθετικού ( αχώριστου μορίου).
4. Ανοίξτε την υπερσύνδεση, του λογισμικού της Πύλης για την ελληνική γλώσσα (νέα ελληνική  - εργαλεία  – σώματα κειμένων), πληκτρολογήστε στην αναζήτηση τις λέξεις: ανατοκίζω,  διασχίζω, εξάγω, άκακος. Μελετήστε  κάποια από τα παραδείγματα που εντοπίζετε, διερευνώντας τη σημασία των λέξεων, που σας δίνονται, και στη συνέχεια γράψτε από ένα δικό σας παράδειγμα για κάθε λέξη.

6.Κριτική σεναρίου
Στα πλαίσια της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών στις  ΤΠΕ, β΄ επίπεδο υλοποιήθηκε το ανωτέρω σενάριο με τίτλο : «Σύνθεση με αχώριστα μόρια», στη  Β΄ τάξη του Γυμνασίου Σταυρακίου, αποτελούμενη από 20 μαθητές. Η εμπειρία από την υλοποίηση του  σεναρίου οδήγησε στις εξής διαπιστώσεις:
Η παρέμβαση-διδασκαλία κρίνεται αρκετά επιτυχημένη. Οι    μαθητές δέχτηκαν με πολύ ενθουσιασμό τη νέα πρόταση διδασκαλίας. Συμμετείχαν όλοι,  ανεξαιρέτως,  με τον ίδιο ζήλο.
Η αξιοποίηση των Τ.Π.Ε. στη διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας προωθεί τη βιωματική, διερευνητική μέθοδο διδασκαλίας, καθώς δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να διερευνούν μόνοι τους τη γνώση, με τη χρήση ανοιχτών ηλεκτρονικών περιβαλλόντων.
Η υλοποίηση των δραστηριοτήτων με τη χρήση των Τ.Π.Ε απαιτούσε παράλληλα τη συνεργασία των μελών της ομάδας η οποία μπορεί να χαρακτηριστεί άψογη.
Μέσω του ορθογραφικού ελέγχου του προγράμματος επεξεργαστή κειμένου οι μαθητές συνειδητοποίησαν λάθη που θα αποφεύγουν στο μέλλον.
Κάποιες φορές παρενέβη η εκπαιδευτικός, για να  επιλύσει προβλήματα που παρουσιάζονταν στην εκπόνηση κάποιων δραστηριοτήτων των ομάδων.
Τα αποτελέσματα της διδασκαλίας ήταν, όπως προαναφέρθηκε, ικανοποιητικά αλλά εκφράζονται επιφυλάξεις   για το πόσο συχνά μπορεί ένας φιλόλογος να αξιοποιεί το σχολικό εργαστήριο για τη διδασκαλία του.